Γυναικοκτονία: Ένα φαινόμενο σε έξαρση

Σε γειτονικές χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης, όπως είναι η Iταλία, το θέμα έχει πάρει τόσο μεγάλες διαστάσεις, ώστε πλέον χρησιμοποιείται επισήμως ο όρος “γυναικοκτονία¨ (feminicidio). Μόνο τους πρώτους μήνες του 2018 σύμφωνα με τα στοιχεία της αστυνομίας, έχουν σημειωθεί 32 θάνατοι γυναικών από κακοποίηση. Ο πρόεδρος της δημοκρατίας της Ιταλίας Sergio Matarella χαρακτήρισε τα νούμερα αυτά “φαινόμενα τραγικά υψηλά”.

Στην Ελλάδα επίσης η κατάσταση δεν είναι καλύτερη, καθώς, σύμφωνα με τα στοιχεία η γραμμή 15900 κατά της βίας των γυναικών έχει λάβει σε ένα χρόνο 5.041 κλήσεις και 113 ηλεκτρονικά μυνήματα από γυναίκες που δέχονται κακοποίηση, ηλικίας από 26-55 ετών καθιστώντας την κακοποίηση μάστιγα.

Μορφές της βίας

Η βία μπορεί να έχει πολλές μορφές. Είτε πρόκειται για σωματική βία (σπρωξίματα, χειροδικία, σωματικός περιορισμός),λεκτική (προσβολές, ειρωνεία, υποτίμηση), ή ψυχολογική, είναι ζωτικής σημασίας να μάθουμε να την αναγνωρίζουμε για να προστατεύσουμε την ψυχική και σωματική μας ακεραιότητα. Ειδικά η ψυχολογική βία είναι η πιο λεπτή μορφή κακοποίησης γιατί μπορεί να περάσει απαρατήρητη από πολλές γυναίκες και έχει μακροπρόθεσμες, καταστροφικές ψυχολογικές συνέπειες στην αυτοεκτίμηση, τον αυτοσεβασμό και την αίσθηση ασφάλειας του ατόμου.Σταδιακά το “θύμα” αποδυναμώνεται, μπαίνοντας σε μια σχέση συνεξάρτησης και απομόνωσης, αδυνατώντας να ζητήσει βοήθεια.

Τι είναι η συνεξάρτηση;

Συνοπτικά μπορούμε να πούμε πως η συνεξάρτηση είναι ένας τύπος συγχωνευτικής σχέσης μεταξύ δύο ανθρώπων, κατά τη διάρκεια της οποίας δεν διατηρούνται τα όρια, και τα χαραστηριστικά που διαφοροποιούν το κάθε μέλος. Τα συνεξαρτούμενα μέλη έχουν “μια γνώμη, μια σκέψη”, και υπάρχουν ελάχιστες διαφοροποιήσεις στις απόψεις, όχι λόγω οικειότητας, αλλά λόγω ανάγκης αποδοχής και φόβου απόρριψης.

Είναι πολύ σημαντικό να διαχωρίζεται η υγιής από την συνεξαρτητική σχέση, η οποία μπορεί να αποτελέσει τη βάση της κακοποίησης. Οι συνεξαρτητικές σχέσεις είναι αυτές που μας κάνουν να νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς τον άλλον, πως θέλουμε να τον βλέπουμε όλη την ώρα. Πολλές φορές η συνεξάρτηση συγχέεται με τον έρωτα, λόγω του ενθουσιασμού στην αρχή μιας γνωριμίας εξαιτίας της έλξης που νιώθουμε, η οποία προκαλεί μια ορμονική αναστάτωση στον οργανισμό, και έχει βιολογική βάση (αναπαραγωγή).

Πέραν του ενθουσιασμού που μπορεί να νιώσουμε αρχικά για έναν άνθρωπο, εάν πιάσουμε τον εαυτό μας να μην μπορούμε να λειτουργήσουμε λεπτό χωρίς τον σύντροφο μας ή ο σύντροφός μας είναι υπερβολικά διεκδικητικός σχετικά με τον χώρο και το χρόνο μας, τότε ίσως θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν αυτό σηματοδοτεί μια “υγιή” σχέση ή μας οδηγεί με αργά βήματα στην απομόνωση και στην απομάκρυνση από τον εαυτό μας.

Πολλές φορές, παρόλο που μια γυναίκα νιώθει δυσφορία όταν βιώνει τα πρώτα σημάδια συνεξάρτησης, “μπλοκάρει” τον μηχανισμό διαίσθησης που την προειδοποιεί, εκλογικεύοντας την κατάσταση σκεπτόμενη πως ο σύντροφός της  “ενδιαφέρεται απλά πολύ”. Είναι καλό να θυμόμαστε ότι πιο σημαντικός από το ενδιαφέρον είναι ο σεβασμός, ο οποίος άλλωστε αποτελεί την βάση για μια σταθερή σχέση. Αν νιώσετε από την αρχή πως ο σύντροφος σας δεν σέβεται τα “θέλω” σας, τότε θα πρέπει να τραβήξετε κάποιες γραμμές παίρνοντας την απόσταση που νομίζετε, μέχρι να το σκεφτείτε. Να θυμάστε πως ο χρόνος σας ανήκει, και πως κανείς δεν θα έπρεπε να σας πιέσει να πάρετε βεβιασμένες αποφάσεις.

Καμία γυναίκα δεν ξεκινάει μια σχέση γνωρίζοντας ότι αυτό που θα επακολουθήσει θα είναι κακοποιητικό, μερικές το καταλαβαίνουν πολύ αργά, όταν πλέον έχουν “αποδυναμωθεί” από τον κακοποιητή, και νιώθουν εγκλωβισμένες σε μια σχέση ή ένα γάμο.

Πολλές κακοποιημένες γυναίκες έχουν μεταγενέστερα δηλώσει πως είχαν δει πολλά σημάδια βίας αλλά τα προσπέρασαν ή επέλεξαν να μειώσουν τη σημασία τους. Συνήθως ο κακοποιητής ξεκινάει με μικρά πράγματα όπως είναι μια προσβολή σε μορφή αστείου, η μια ελαφρά υποτίμηση. Όταν όμως ερωτούνται για αυτό υποτιμούν την σοβαρότητα της προσβολής, λέγοντας “έκανα απλά πλάκα” ή αρνούνται ότι υπήρξε πρόθεση. Σε κάποιες περιπτώσεις προσπαθούν να πείσουν την σύντροφό τους οτι οι παρατηρήσεις γίνονται “για το καλό” τους.

Θύματα κακοποίησης μπορεί να πέσουν γυναίκες κάθε κοινωνικού και οικονομικού επιπέδου, συμπεριλαμβάνοντας τις γυναίκες που ξέρουν να θέτουν όρια από την αρχή, η οποίες καταφέρνουν να φύγουν σχετικά γρήγορα από τη σχέση.

Παρόλο που η εκμάθηση των προσωπικών ορίων ξεκινάει από πολύ μικρή ηλικία, υπάρχουν κάποια σημάδια που μπορεί να λειτουργήσουν “προειδοποιητικά” και μπορούν να σας βοηθήσουν να αναγνωρίσετε την κακοποίηση σε εσάς η σε κάποιον που γνωρίζετε:

Τα σημάδια που πρέπει να προσέξετε:

1. Συνεχής υποτίμηση (για την προσωπικότητα, τα φαινοτυπικά χαρακτηριστικά ή το ντύσιμό σας)
2. Τακτική σιωπής η οποία εμπεριέχει μομφή η “σιωπηλή κριτική”
3. Παθητικο-επιθετική στάση (μισόλογα, τόνος εκνευρισμένος και κακή διάθεση χωρίς να εκφράζονται ξεκάθαρα)
4. Η θυματοποίηση από τη μεριά του θύτη (να σας ρίχνει όλες τις ευθύνες παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως “θύμα”)
5. Την υπερβολικού βαθμού ζήλια, και τις αντιδράσεις του σε αυτή (φράσεις που δηλώνουν πρόθεση βίας- “άμα τον πιάσω στα χέρια μου”, “κι εσύ κάτι θα έχεις κάνει”)
6. Αν σας απομονώνει σταδιακά από φίλους και συγγενείς.
7. Απειλητικές εκφράσεις, ακόμα κι αν δεν πραγματοποιούνται πάντοτε.
8. Εάν σας ζητάει με έμμεσο η άμεσο τρόπο συνεχώς την προσοχή και θυμώνει όταν δεν του τη δίνετε (“όλο τη δουλειά σκέφτεσαι”κλπ)

Να θυμάστε πάντα

• Κανείς δεν μπορεί να σας πει ποιό είναι το καλύτερο για εσάς την ίδια, και μπορείτε να παίρνετε τις δικές σας αποφάσεις ακόμα και αν οι άλλοι δεν συμφωνούν πάντοτε.

• Αν κατά τη διάρκεια μιας σχέσης αισθάνεστε ανεπαρκής, ανασφαλής η φοβισμένη, ίσως πρέπει να μιλήσετε με κάποιον.

• Δεν είστε ποτέ υπεύθυνη για την άσχημη συμπεριφορά κάποιου άλλου-οι αντιδράσεις του είναι ελάττωμα της δικής του προσωπικότητας, όχι της δικής σας.

• Εάν αισθάνεστε δυσφορία, ή ότι κάτι δεν πάει καλά, πάρτε το χρόνο σας, και σκεφτείτε-ή μιλήστε με κάποιον που να εμπιστεύεστε.

• Εάν κάποιος χειροδικήσει, και μετά σας ζητήσει συγχώρεση, εξετάστε την εκδοχή του ρεαλιστικά-εάν σας ζητάει συγνώμη αλλά ταυτόχρονα σας λέει ότι τον φέρατε στα όριά του, θα πρέπει να το λάβετε σοβαρά υπόψιν σας.

• Τα υγιή όρια, τα οποία μπαίνουν από πολύ μικρή ηλικία, βοηθούν τις γυναίκες αλλά και τους άντρες να αναγνωρίζουν τα σημάδια της συνεξάρτησης. Διαβάστε, ενημερωθείτε, μιλήστε. Η κακοποίηση είναι παντού γύρω μας, και δεν υπάρχει κάτι που θα έπρεπε να σας κάνει να ντρέπεστε- αντίθετα θα έπρεπε να ντρέπεται αυτός που κακοποιεί.

Ο φαύλος κύκλος της κακοποίησης, θα σας κάνει να θέλετε να υποκύψετε στα παρακάλια. Σκεφτείτε το πριν το κάνετε, ειδικά εάν έχει επαναληφθεί πολλές φορές στο παρελθόν.

Εάν ο οικογενειακός η κοινωνικός σας κύκλος δεν θέλει η δεν ξέρει πως να σας βοηθήσει, μπορείτε να ζητήσετε βοήθεια από έναν ειδικό (ψυχολόγο, θεραπευτή, κοινωνικό λειτουργο) ή την αστυνομία.

Μπορείτε να τηλεφωνήσετε στη γραμμή 15900 (Γραμμή κατά της βίας των γυναικών)

Τέλος, εάν είστε από αυτούς που κατάφεραν να βγουν από μια κακοποιητική σχέση, μην ξεχνάτε πως τα κατάλοιπα που έχει αφήσει η κακοποίηση μπορούν να γίνουν πιο διαχειρίσιμα εάν δουλευτούν με έναν ειδικό, που θα σας βοηθήσει να βρείτε το δρόμο για να εμπιστευτείτε ξανά τους ανθρώπους.

Μην ξεχνάτε ποτέ πως η φροντίδα του εαυτού σας είναι ζωτικής σημασίας και όχι προαιρετική. Και να θυμάστε πάντα: Αν πονάει, δεν είναι αγάπη.

Βιβλιογραφία-Πηγές

• Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων

• Abbott, J., R. Johnson, J. Koziol-McLain, and S.R. Lowenstein 1995 Domestic violence against women: Incidence and prevalence in an emergency room population. Journal of the American Medical Association 273(22):1763-1767.

• American Medical Association 1992 Diagnostic and Treatment Guidelines on Domestic Violence. Chicago, Ill.: American Medical Association.

• Avery-Leaf, S., A. Cano, M. Cascardi, and K.D. O'Leary 1995 Assessing Attitude and Behavioral Change after Dating Violence Intervention Programs. Paper presented at the 4th International Family Violence Research Conference, Durham, New Hampshire, July 21-24. Department of Psychology, State University of New York at Stony Brook.

• Bard, M., and D. Sangrey 1986 The Crime Victims' Book. 2nd edition. New York: Brunner/Mazel.

• Berk, R.A., P.J. Newton, and S.F. Berk. 1986 What a difference a day makes: An empirical study of the impact of shelters for battered women. Journal of Marriage and the Family 48:431-490.

• Oriana Fallaci.,1961. Il sesso inutile :Viaggio intorno alla donna, Rizzoli.

• Violence against women. World Health Organisation, 1997, Geneva

psychologynow